-
1 тыш
I 1. сущ.1)а) простра́нство и́ли ме́сто вне помеще́ния; двор, у́лица, подво́рьетышта калу — оста́ться на у́лице, снару́жи
тышта кар ява — на у́лице идёт снег
б) мир вне помеще́ниятышта нинди хәбәрләр йөри? — что но́вого в ми́ре (вне помещения, где идёт разговор)?
в) в знач. нареч. тышка нару́жутышка йөгерү — выбега́ть нару́жу
2)а) вне́шность, вне́шняя сторона́; нару́жность, нару́жная сторона́ (противоп. эч)тышына такта кадаклау — об`и́ть снару́жи до́ска́ми
б) вне́шность, нару́жность; вне́шний видшатлыгы тышына чыккан — его́ распира́ет ра́дость
эчендәге тышында — (погов.) что внутри́ (на душе́), то и снару́жи (во вне́шности)
тышыннан белеп булмый — нельзя́ позна́ть по вне́шности
3)а) окре́стность (населённого пункта, района, страны и т. п.)авыл тышында — в окре́стностях дере́вни
шәһәр тышында — в окре́стностях го́рода;
киртә тышында — за преде́лами огра́ды
игътибар тышында — вне внима́ния
тун тышы — верх шу́бы
бишмәт тышына ярый — годи́тся на верх бешме́та (пальто́)
2. прил.; см. тышкыөй тышы — облицо́вка (штукату́рка) до́ма
II послелогтыш як — вне́шняя сторона́
1) кро́ме; окромя́бу саналганнардан тыш — кро́ме перечи́сленного (перечи́сленных)
синең теләгеңнән тыш дөнья да бар бит әле — кро́ме твоего́ жела́ния существу́ет ещё и реа́льный мир
2)а) сверхшуннан тыш — сверх того́
чамадан тыш — сверх ме́ры
б) переводится приставками сверх-, че́рез-, чрез-вакытыннан тыш — сверх вре́мени, сверхуро́чный
гадәттән тыш — чрезвыча́йно; чрезвыча́йный
чиктән тыш — чрезме́рный, чрезме́рно; чересчу́р
3)а) вне, поми́моүз ихтыярымнан тыш — вне своего́ жела́ния (во́ли)
чираттан тыш — вне о́череди
б) переводится приставкой вне-класстан тыш — внекла́ссный
штаттан тыш хәбәрче — внешта́тный корреспонде́нт
-
2 гыйлем
сущ.1) уст. нау́ка; -зна́ние; -ве́дениетабигать гыйлеме — естествозна́ние
фәлсәфи гыйлемнәр — филосо́фские нау́ки
иҗтимагый гыйлемнәр — обще́ственные нау́ки
хисап гыйлеме — арифме́тика
хокук гыйлеме — правове́дение; законове́дение; юриспруде́нция
әхлак гыйлеме — э́тика
2) в разн. знач. зна́ниегыйлемнең урысныкы, татарныкы дигәне юк — (погов.) зна́ние не быва́ет ру́сским и́ли тата́рским ( не имеет национальных границ)
гыйлем китапның эчендә дә, тышында да — (погов.) зна́ние и в кни́ге, и вне кни́ги (в жи́зни)
гыйлем - акылның яртысы — (погов.) зна́ние - полови́на ума́
3) разг. учёный, образо́ванный челове́ксм. тж. галимхәйран булды әнкәсе, гыйлем булгач бәбкәсе — удиви́лась мать, когда́ сын стал образо́ванным
газазил да бик гыйлем булган, ди — говоря́т, Азази́л (Де́мон) то́же был весьма́ учёным (образо́ванным)
•- гыйлем әһле
- гыйлем иясе
- гыйлем кеше
- гыйлем йорты
- гыйлем өйрәнү -
3 эчендәге
прил.находя́щийся (содержа́щийся) в (внутри́) (чего-л.)читлек эчендәге кош кебек — как пти́ца (содержа́щаяся) в кле́тке
••эчендәге тышында — душа́ нараспа́шку; что на уме́, то на языке́
-
4 тыш
1. внешняя (наружная) сторона // внешний2. верх (одежды)3. обложка4. перен двор, улица5. наружность, внешность6. тышында за пределами1. сверх, кроме2. вне; сверх3. в сложн сл переводится приставками вне-, сверх-
См. также в других словарях:
адрес — 1. Почта аша җибәрелә торган конверт, посылка, бандероль һ. б. ш. ның тышында кая һәм кемгә тапшырылырга тиешлеген күрсәткән язу. Хатлар һ. б. җибәрү урынын белдергән шартлы билге электрон адрес. Берәр кешенең яшәү урыны яки оешма урнашкан урын 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
май — I. 1. Хайван сөтеннән алына торган туклыклы матдә ак май, сары май, май язу 2. Хайван тәнендә ит белән тире арасында яки эчәк тышында була торган ак катлам; шуннан эретелгән матдә 3. Үсемлек орлыкларыннан сыгып алына һәм суда эреми торган куе… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыш — I. 1. Берәр нәрсәнең өске, күзгә күренеп торган ягы; киресе: эч 2. Киемнең уң ягы, өске ягы; эчлек өстенә тегелгән тукыма. Мендәр, одеял һ. б. ш. әйберләргә кидерелә торган капчык сыман нәрсә; тышлык 3. Китап, дәфтәр һ. б. ш. ның өске ягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тышкы — с. 1. Берәр нәрсәнең тышында, читендә булган. Читтән булган, чит кешеләрдән, чит тирәлектән булган. Читке яктагы, тышка караган 2. Өстән, гадәттә җиңелчә кием өстеннән киелә торган 3. Берәр нәрсә яки күренешнең чын асылына кагылмыйча, чын асылын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шауберле — с. Җилбәзәк, җиңел акыллырак, эчендәге тышында (кеше) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шырагай — диал. Беркатлы, эчендәге тышында булган, күңеле шыр ачык кеше. Артык юмарт, үзендә булганны уртаклашу ягын гына карый торган кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
